Het ‘ontwikkelingsprogramma woningbouw’
De bevolking in de regio Parkstad neemt af. Om verpaupering en leegstand te voorkomen hebben de gemeenten en woningcorporaties in Parkstad een “Herstructureringsvisie voor de woningvoorraad Parkstad Limburg” ontwikkeld. Het doel is om in Parkstad te bouwen aan een sterke regio. Een evenwichtige woningmarkt voor de huidige en toekomstige bewoners is daarbij van groot belang.

In deze visie is het motto van de gemeente Kerkrade “Werkend zorgen voor Morgen”. Kerkrade en haar partners streven naar een leefbare stad voor bewoners, bedrijven, winkeliers en bezoekers. Voor Kerkrade geldt een forse “onttrekkingsopgave”. In mei 2015 is in het kader van de actualisatie van de transformatieopgave 2014-2020 de “onttrekkingsopgave” voor deze periode voor de gemeente Kerkrade vastgesteld op 1.200 woningen. Daarentegen bieden de campusontwikkelingen bij de RWTH in Aken kansen om nieuwe bewoners/studenten aan te trekken.

De herstructurering in Parkstad is in volle gang. Incourante woningen verdwijnen en vrijkomende ruimte krijgt een nieuwe invulling. Zo zijn in de gemeente Kerkrade in de periode 2009 t/m 2015 circa 950 woningen aan de woningvoorraad onttrokken, hoofdzakelijk door de woningcorporaties. Op basis van de algemene prestatieafspraken 2016 (29 januari 2016) zullen er nog circa 220 woningen worden gesloopt en circa 90 worden (terug)gebouwd. Per saldo in 2016 een onttrekking van 130 woningen.

Op basis van de behaalde resultaten en nieuwe ontwikkelingen wordt in de “Regionale Woonstrategie 2012-2020” met als titel “Kiezen voor Parkstad” het toekomstige beleid vormgegeven. Dit kaderstellend document richt zich op een drietal thema’s om de herstructurering versterkt door te zetten en in Parkstad de kwaliteit van de woongebieden te verhogen. Deze thema’s zijn:

1. Het beperken van de omvang van de plancapaciteit (geplande woningbouwproductie);
2. De aanpak van de particuliere voorraad;
3. De doorstroming, met een focus op doelgroepen.

Voor elk van deze thema’s wordt een eigen aanpak uitgewerkt, waarbij het maken van een kwalitatieve slag in de woningvoorraad het uitgangspunt vormt en duurzaamheid een belangrijke rol zal spelen.

In het kader van thema 1 (beperken van de omvang van de plancapaciteit) is eind 2013 de nieuwe Regionale Woningmarktprogrammering 2013-2016 vastgesteld. De projecten uit de oude woningbouw-programmering zijn getoetst op markttechnische aantrekkelijkheid en op basis van deze score is focus aangebracht in het aanbod van woningbouwprojecten. De woningbouwplannen die kwaliteit toevoegen aan de regionale woningmarkt, op locaties die markttechnisch aantrekkelijk zijn, hebben de meeste prioriteit om tot ontwikkeling te komen. De bestaande werkwijze van de woningmarktprogrammering is aangepast aan deze nieuwe manier van werken. Eind 2016 zal worden geëvalueerd hoe de programmering en werkwijze functioneren.

In juli 2015 is de Woonbrief door burgemeester en wethouders vastgesteld. Hierin zijn de belangrijkste thema’s op het gebied van wonen in Kerkrade beschreven. De Woonbrief is gebruikt voor het opstellen van de prestatieafspraken 2016 op basis van de gewijzigde Woningwet (juli 2015). De inhoud van de Woonbrief wordt tevens gebruikt voor het opstellen van de prestatieafspraken 2017 en voor het opstellen van een lokale en regionale woonvisie. Daarnaast hebben de provincie en de 18 Zuid-Limburgse gemeenten in 2015 en 2016 het planproces doorlopen voor de structuurvisie Wonen Zuid-Limburg. Deze vormt een uitwerking van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg 2014. In de structuurvisie zijn de beleidslijnen en spelregels voor alle Zuid-Limburgse gemeenten beschreven. Deze nieuwe visies voor wonen zullen eind 2016 voor vaststelling worden aangeboden aan de gemeenteraad. In 2017 zal uitvoering worden gegeven aan de afspraken en het uitvoeringsprogramma zoals die zijn opgenomen in de visies.

In  2011 is door de Raad de stadsdeelvisie voor Kerkrade-West vastgesteld. De kwantitatieve opgave voor dit stadsdeel voor de periode tot 2020 bestaat uit een netto onttrekking van 300 (tot 2030: 680) woningen aan de woningvoorraad.

Op 19 december 2012 is de Stadsdeelvisie Kerkrade-Oost I door de Raad vastgesteld. De kwantitatieve opgave voor dit stadsdeel voor de periode tot 2020 bestaat uit een onttrekking van 480 (tot 2030: 990) woningen. Vanwege het ontbreken van voldoende budget en rekening houdend met economische en maatschappelijke ontwikkelingen zal er naar nieuwe financierings- en verdienmodellen moeten worden gezocht. In 2012 is de eerste van de vier hoogbouwflats in Bleijerheide gesloopt. De drie resterende flats zullen gefaseerd tot 2018 worden gesloopt.

In 2013 is de stadsdeelvisie Kerkrade Noord en Oost II inhoudelijk afgerond door de gemeente en de woningcorporaties Wonen Limburg en Wonen Zuid. Deze visie is door de Raad vastgesteld op 26 februari 2014. In deel 1 – Wijkanalyse is de transformatieopgave tot 2020 nader uitgewerkt. Dit betekent voor het stadsdeel Noord een opgave van 260 (tot 2030: 650) woningen en voor het stadsdeel Oost II (Erenstein, Chèvremont en Haanrade) een opgave van 160 (tot 2030: 330) woningen.

Behalve met de krimp wordt bij de uitwerking van het woningbouwprogramma ook rekening gehouden met de gevolgen van de economische crisis op de woningmarkt. Zowel de projecten in uitvoering als de projecten in voorbereiding ondervinden nog altijdlast van de gevolgen van de economische crisis. De woningmarkt zit op slot met als gevolg dat de uitvoering van de plannen stagneert en de haalbaarheid van projecten onder druk is komen te staan.

In de Voorjaarsnota 2015 is voor stadsvernieuwing/transformatieopgave een budget van € 200.000 opgenomen. Dit bedrag zal voornamelijk worden ingezet voor het ontwikkelen van pilots (aanpak particulier vastgoed), nieuwe instrumenten (terugbrengen plancapaciteit, stedelijke herverkaveling) en het uitwerken van een financiële strategie (bundeling van geldstromen van verschillende beleidsvelden, zie hoofdstuk 4.4 van de stadsdeelvisie Kerkrade Noord en Oost II) om de transformatieopgave mogelijk te maken.

In oktober 2015 is de nota integrale aanpak plancapaciteit wonen Kerkrade door B&W vastgesteld. Hierin zijn de te nemen maatregelen opgenomen om in de periode 2016-2018 uitvoering te geven aan een substantiële reductie van de geplande woningvoorraad. Dit geldt zowel voor particuliere bouwkavels (éénpitters), woningbouwplannen van marktpartijen en woningcorporaties als ook voor de bouwkavels die door de gemeente worden uitgegeven. In het kader van het gemeentelijk grondbeleid zal hiermee rekening moeten worden gehouden.

Centrumplan
De raad heeft op 26 juni 2013 het strategische kader voor het centrumplan vastgesteld en de strategische haalbaarheid van het plan onderschreven door akkoord te gaan met de koop- en samenwerkings-overeenkomst met Van Pol Beheer BV. Op basis van deze overeenkomst wordt een nieuw winkelcentrum incl. woningen en een nieuw cultuurcluster in ons centrum gerealiseerd. Concreet worden 47 sociale huurwoningen en 19 koopwoningen gerealiseerd met een bijbehorende stallingsgarage. Er wordt verder ca. 6.500 m² winkelruimte gecreëerd. Daarnaast wordt het cultuurcluster gerealiseerd.
Verder is de raad akkoord gegaan met een kwaliteitsimpuls in de openbare ruimte en een intensieve vorm van communicatie en gebiedsmarketing alsook een investering in stimuleringsmaatregelen met betrekking tot gevelverbetering en verplaatsing van ondernemers. Op deze wijze wordt bijgedragen aan een belangrijke transformatie van het kloppend hart van onze stad.

In een later stadium is de realisatie van het Museumplein Limburg toegevoegd aan het Centrumplan die een unieke kans bood om een stevige verbinding te leggen vanaf het centrumgebied naar deze belangrijke toeristisch-recreatieve trekker.

Het college is verantwoordelijk voor het behalen van de doelstellingen en resultaten binnen voornoemd  strategisch kader. Het college heeft op basis van genoemd projectplan de stuurgroep centrum  verantwoordelijk gemaakt voor de voorbereiding en daadwerkelijke realisatie van de mijlpalen en de communicatie daaromtrent. Daarbij moeten uitgaven uiteraard binnen de gebiedsexploitatie passen en mag het tekort niet groter zijn dan  € 10,0 mln.

VolkerWessels heeft medio 2015  de volledige verantwoordelijkheid voor de realisatie van het plan op zich genomen. VolkerWessels en Wyckerveste vormen samen een nieuwe BV, CPK Retail, die verantwoordelijkheid is voor de verhuur van de retail. De grond van de retail is door de gemeente in erfpacht uitgegeven aan deze nieuwe BV. Daarnaast zijn de kosten van de herinrichting van de openbare ruimte rond het Museumplein door de provincie overgenomen. Vanwege deze wijzigingen heeft de gemeenteraad op 27 mei 2015 de gebiedsexploitatie herijkt. In juli 2015 is de grond voor de woningen overgedragen en is de grond voor de retail in erfpacht gegeven. Op 20 juli 2015 is gestart met de realisatie van het bouwproject. In mei 2016 is duidelijk geworden dat C&A niet tussentijds wordt verplaatst. Hierdoor kan het deel van het bouwplan, ter plaatse van de C&A, niet gerealiseerd worden in 2017. Op basis van de huurovereenkomst tussen CPK Ontwikkeling en C&A wordt het bouwplan in 2020 afgerond. Het overige (overgrote) deel van het bouwplan wordt in 2017 opgeleverd.

Fase 1 van de herinrichting van de openbare ruimte is in 2016 afgerond. In het derde kwartaal 2016 is gestart met de herinrichting van fase 2. De reconstructie van het Stadspark als ‘groene vinger’ tussen het centrum en de Anstelvallei wordt eind 2016 afgerond.

Communicatie is een belangrijke pijler bij het Centrumplan. De ondernemers, bewoners en andere belangstellenden worden eenduidig geïnformeerd en meegenomen in dit grote project voor Kerkrade. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met alle externe en interne betrokken partijen.

Eygelshoven
Omstreeks 2010 is gestart met de herstructurering op de locaties Op de Bossen. Twee locaties zijn inmiddels gereed (Gulik-, Bongartstraat). Op de resterende drie locaties, Van Meerten-, Henckens- en Holtskuilenstraat zijn in 2012 in totaal 48 woningen gesloopt. Er zullen op deze locaties 23 grondgebonden woningen worden teruggebouwd. Medio 2016 is met de bouw van deze woningen gestart. De woningen zullen in de eerste helft van 2017 worden opgeleverd.
De realisatie van de woningen op de locatie Burgemeester Dohmenplein is in 2016 afgerond. Er zijn 48 woningen gesloopt en 26 levensloopbestendige en energiezuinige grondgebonden woningen teruggebouwd. Bij IBA Parkstad is de herinrichting van het plein ingediend en als IBA kandidaat gekwalificeerd. Deze herinrichting wordt medio 2017 afgerond.

Visieontwikkeling

Atriumterrein
In de stadsdeelvisie Kerkrade-Oost I is aangegeven dat het gebied een belangrijk onderdeel vormt voor de verdere gebiedsontwikkeling van het Centrum. Het gebied is landschappelijk fraai gelegen en biedt kansen voor een toekomstige stedelijke ontwikkeling met centrumversterkende functies in een groene setting.

Op het Atriumterrein bevinden zich gebouwen van Zuyderland en openbare parkeerplaatsen. Wyckerveste heeft aangegeven dat zij het bezit van Zuyderland willen overnemen onder de voorwaarde dat Zuyderland gedurende 15 jaar poliklinische zorg blijft verzorgen. Daarnaast beogen zij studentenwoningen en zorgwoningen (in samenwerking met Meander) op het terrein te realiseren.

Vorig jaar heeft het College besloten om aan deze ontwikkeling de ontwikkeling van de Bewegingsboulevard te koppelen. De Bewegingsboulevard verbindt breedtesport, onderwijs en zorg, door de kwaliteit van activiteiten ic. stimulering van deelname aan activiteiten te bevorderen en de effectiviteit en kwaliteit van uitvoeringsprogramma’s continu te bewaken. Daarvoor vormt het planbureau het kloppend hart. Constante monitoring van activiteiten en evaluatie van tevredenheid en de kwaliteit en effectiviteit van het aanbod van ontwikkelde concepten staat daarbij centraal. Het kloppend hart van het CenterCourt vormt een nauwe samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en onderzoeksinstellingen, die vanuit de centrale doelstelling van het versterken van de vitaliteit van bewoners in een proces van nauwe samenwerking zoeken naar optimale uitvoeringsprogramma’s om bewegen te stimuleren. Daar worden verenigingen bij betrokken, maar ook onderwijsinstellingen, zoals Zuyd Hogeschool, zorgprofessionals en sociale partijen. Deze partijen moeten concrete effecten centraal stellen. Er wordt nadrukkelijk gebruik gemaakt van de sportvoorzieningen in de wijken. Op de locatie Atrium wordt een sporthal en zwemvoorziening voorzien.

Het College heeft najaar 2015 besloten om de haalbaarheid van deze totale ontwikkeling te onderzoeken door de ruimtelijke, financiële en juridische randvoorwaarden in overleg met de initiatiefnemers uit te werken. Met betrekking tot de planontwikkeling is samengewerkt met IBA omdat de ontwikkeling van het Atriumterrein een van de kandidaatprojecten is. In juni dit jaar is bureau KettingHuls geselecteerd voor het ontwikkelingen van het beste stedenbouwkundig ontwerp.

Daarnaast zijn uitgangspunten bepaald voor de beoogde samenwerking met Wyckerveste en Heton. Vanwege de complexiteit van de totale ontwikkeling bleek het niet mogelijk om de haalbaarheidsfase in juni 2016 af te ronden. Het voornemen is om dit in december dit jaar te laten plaatsvinden.

Kerkrade-West
Op basis van de Stadsdeelvisie “De re-creatie van Kerkrade-West” heeft de gemeente Kerkrade op 28 februari 2011 een samenwerkingsovereenkomst getekend met woningcorporatie HEEMwonen, Provincie Limburg en Regio Parkstad Limburg. Het doel van de samenwerking is de herstructurering van Kerkrade-West door in te zetten op de zogenaamde “high five” van voorzieningen en wonen, veiligheid, participatie, duurzaamheid en identiteit. In deze overeenkomst is een aantal deelprojecten benoemd, namelijk Heilust, Bestaande wijk van Morgen, Akerstraat, Transferium, Internationaal woonmilieu Gracht en Lokaal energiebedrijf. In De Bestaande wijk van Morgen is zowel het duurzaam renoveren van de woningen als het herinrichten van de openbare ruimte gereed. De stand van zaken van het deelproject Heilust wordt verderop gegeven. De komst van het transferium komt steeds dichterbij, gezien het feit dat de staatssecretaris het besluit voor de spoorwegverdubbeling heeft genomen. De doortrekking Akerstraat en het Internationaal Wonen Gracht zullen in 2017 nog steeds op een laag pitje staan en zullen op kansen blijven wachten. Het Lokaal energiebedrijf zal niet ontwikkeld worden, maar een grootschalige duurzame renovatie vanuit HEEMwonen staat wel op de planning voor 2017 in de Heilust.

Voor het deelgebied Heilust is op 8 december 2011 door gemeente, Hestia groep (nu HEEMwonen), Parkstad en Provincie de uitvoeringsovereenkomst Heilust getekend. Het doel van de overeenkomst is het realiseren van een vernieuwde duurzame leefomgeving. Er wordt geïnvesteerd in mensen, openbare ruimte, woningen, voorzieningen en infrastructuur, identiteit, welzijn / participatie en veiligheid. Daarmee wordt bijgedragen aan de regionale opgave om de woningvoorraad te reduceren en het gebied te herstructureren en te transformeren conform de “envelop” voor Kerkrade-West. De uitvoerende partijen zijn de gemeente Kerkrade en HEEMwonen.

Programmatisch bestaat de uitvoering uit de volgende onderdelen:

• de sloop van huur- en koopwoningen (ca. 500); de bouw van huur- en koopwoningen (ca. 47);
• de bouw van een Multifunctionele Accommodatie (MFA);
• De realisatie van nieuwe openbare ruimte: infra; park; speeltuin; Roda JC Court, thematuinen en andere recreatieve voorzieningen;
• de uitvoering van het Sociaal Programma.

De grond- en vastgoedexploitatie van de MFA komen voor rekening en risico van de gemeente. Na realisatie blijft het gebouw eigendom van de gemeente maar komt het beheer en exploitatie voor rekening van een nieuwe beheer entiteit. De exploitatie van het Sociaal Programma komt voor rekening van HEEMwonen en de gemeente, ieder voor een gelijk deel. De vastgoedexploitatie van de woningen komt voor rekening en risico van HEEMwonen, die na realisatie, koopwoningen zal verkopen en huurwoningen in beheer, onderhoud en exploitatie zal nemen.

De totale investeringen voor de gemeente bedragen ca. € 15,2 mln. De raad heeft op 29 januari 2014
€ 973.000 uit het structuurfonds toegekend aan de gebiedsexploitatie Heilust. Daarmee is de exploitatie sluitend. Bij eerder genomen besluiten zijn uit het structuurfonds ca. € 2,4 mln. (raad februari 2011) en
€ 700.000 (VJN2013) toegekend. Uit reguliere middelen is ca. € 2 mln. gereserveerd. Daarnaast ontvangt de gemeente € 7,7 mln. uit het transformatiefonds en € 500.000 subsidie. Ten slotte wordt voor ca. € 900.000 uitgevoerd ten behoeve van HEEMwonen.

Het bestemmingsplan voor het hele plangebied is door de raad in juni 2013 vastgesteld. Inmiddels zijn alle woningen door HEEMwonen gesloopt. Door de gemeente zijn 18 woningen in de Papaverstraat verworven en gesloopt. Tevens is al een deel van de bestaande infrastructuur verwijderd voor de aanleg van het park. De realisatie van de speeltuin en het RJC court is inmiddels afgerond. De 22 door HEEMwonen ontwikkelde “energie-nul-woningen” op de hoek Spireastraat-Gladiolenstraat zijn gereed evenals de daarbij behorende infrastructuur. Momenteel worden voorbereidingen getroffen voor de realisatie van 2 x 12 woningen in de twee bebouwingsvlekken tussen de Gladiolenstraat en de Kaalheidersteenweg.
In overleg met de regio een Provincie Limburg is vanuit de beschikbare middelen voor Park West het voormalige garagepand aan de Kaalheidersteenweg 185 aangekocht en gesloopt. Het terrein wordt met groen heringericht waardoor de entree naar de wijk vanuit de Kaalheidersteenweg aanzienlijk verbeterd is.
Het definitieve inrichtingsplan van het park is gereed en wordt nu per uitvoeringsfase uitgewerkt in een bestek. Het gedeelte tussen de Kampstraat en de Gladiolenstraat wordt in 2016 aangelegd.  In het kader van de realisatie van een multifunctionele accommodatie is de kerk Heilust in maart 2014 aangekocht. Het programma van eisen voor deze MFA is gereed en de opdracht voor het ontwerp is eind 2014 verleend. Momenteel wordt de aanbesteding van de bouwwerkzaamheden voorbereid en wordt ten behoeve van  beheer en exploitatie een integraal voorstel uitgewerkt voor de beheer entiteit. De bouwwerkzaamheden zijn gestart in het derde kwartaal van 2016. De accommodatie zal in het tweede kwartaal van 2017 in gebruik worden genomen.
De uitvoering van het Sociaal Programma is in februari 2014 gestart met diverse projecten zoals terugdringen laaggeletterdheid, bevorderen ondernemerschap, werkervaringsplekken en sociale activering.
Ten behoeve van de communicatie met en informatievoorziening van de buurtbewoners is in december 2014 een informatiecentrum aan de Kampstraat geopend. De afronding van de fysieke herstructurering wordt verwacht voor het eerste kwartaal 2018. Het Sociale Programma loopt tot 2020.

De versterking, revitalisering van de Akerstraat als winkelstraat en de realisatie van het Recreatie Pluspunt zijn twee deelprojecten van Kerkrade-West die nauw met elkaar samenhangen.

Ten zuiden van de Industriestraat is de ontwikkeling van het zogenaamde Recreatie Pluspunt voorzien. Dit vormt een cruciaal programmaonderdeel in de realisering van de stadsdeelvisie Kerkrade-West. Het Recreatie Pluspunt wordt vormgegeven door de ontwikkeling van een Transferium / halte aan de zuidzijde van Kerkrade-West (Spekholzerheide) als een recreatief-toeristisch knooppunt zodanig dat:

• het hele stadsdeel West goed ontsloten wordt en goed bereikbaar is via openbaar vervoer zowel naar Duitse zijde (Aken) als naar Heerlen / Maastricht. Daarmee wordt aangesloten op het regionale en internationaal vervoersnetwerk;
• de verbinding vanuit dit knooppunt met de omliggende toeristisch-recreatieve attracties concreet tot stand komt en aansluit op langzaam verkeersroutes van en naar het Transferium / halte;
• een logisch ruimtelijk- functionele verbinding tot stand komt tussen Akerstraat en Transferium / halte zodat dit hele gebied tussen Industriestraat en Akerstraat als sterk en compact stadsdeelcentrum kan functioneren.

Het projectplan voor de realisatie van het Transferium is door de Stuurgroep Kerkrade-West eind 2013 goedgekeurd. In het projectplan wordt ingegaan op de scenario’s voor doortrekking van de Heuvellandlijn en in een later stadium de Avantislijn en de consequenties en risico’s (o.a. voorinvestering strategische aankoop) daarvan voor het deelproject Transferium / halte. Een schetsontwerp voor het Transferium met daarin opgenomen een drietal varianten is afgerond. Het ruimtelijk kader voor het transferium, het bestemmingsplan is in februari 2014 vastgesteld door de raad en is onherroepelijk.
Voor de feitelijke realisatie is in overleg met de provincie Limburg een pand aan de Industriestraat aangekocht. In het kader van de treinagenda is vooralsnog om strategische redenen door de provincie Limburg prioriteit gegeven aan de intercity verbinding tussen Eindhoven (via Heerlen) en Aken.
Op dit moment wordt een onderzoek verricht naar de mogelijkheden om de bestaande Heuvellandlijn door te trekken tot in Kerkrade-West inclusief de realisatie van het Transferium. Arriva, beoogd opvolger van Veolia, heeft de halte Kerkrade West in haar aanbod opgenomen.
Arriva zal met haar dienstregeling in december starten. Door het positieve besluit over een gedeeltelijke spoorverdubbeling van Heerlen naar Landgraaf komt de ontwikkeling rondom het doortrekken van de Heuvellandlijn in een stroomversnelling komen. De eerste verkenningen hebben reeds plaatsgevonden.
De Wvg op het gedeelte van de Akerstraat gelegen tussen de Kleingraverstraat en de Industriestraat is vervallen. Dit betekent dat het kerkplein zoals in de visie weergegeven  anders wordt vormgegeven. Er wordt op dit moment niet actief gewerkt aan een revitalisering van deze hoek.

Kerkrade-Oost I
De stadsdeelvisie Kerkrade-Oost I met de titel “Onbegrensd leven, wonen en werken in de Bovenstad tussen de Anstel en de Worm” is op 11 december 2012 vastgesteld door Woningstichting Land van Rode (nu HEEMwonen) en op 19 december 2012 door de Raad.

Het stadsdeel Kerkrade-Oost I bestaat uit de buurten: Centrum (inclusief Mucherveld), Rolduckerveld, Holz, Nulland en Bleijerheide. Daarnaast maken het stadspark en abdijcomplex Rolduc en omgeving ook onderdeel uit van het plangebied.

In de integrale visie worden onder andere keuzes gemaakt voor de korte, middellange en lange termijn in het stadsdeel Oost I op het terrein van:
-   het verbeteren van de woon- en leefomgeving;
-   het uitvoeren van de transformatieopgave van de woningvoorraad (het slopen van woningen,
  waaronder in de particuliere sector);
-   het waardebehoud van gebouwen;
-   de aanpak van leegstand en braakliggende terreinen;
-   het optimaal benutten van de fraaie omgeving en de grensligging met Duitsland.

In april 2013 is de nota “Kerkrade Oost I, van visie naar uitvoering” door gemeente en HEEMwonen opgesteld. Voor de prioritaire deelgebieden Centrum, Nulland/Bleijerheide en Rolduckerveld zijn separate plannen van aanpak opgesteld. In deze plannen is aangegeven welke acties en door wie deze acties zullen worden genomen om de komende jaren aan de slag te gaan om de leefbaarheid op peil te houden c.q. te verbeteren. De ontwikkelingen in het Centrum (Centrumplan, stadspark, gebiedsontwikkeling Museumplein en omgeving), de herstructureringslocaties in Bleijerheide en op termijn in Rolduckerveld vormen momenteel de belangrijkste ingrediënten in deze plannen van aanpak. Op 9 juli 2014 zijn voor ieder deelgebied de plannen van aanpak vastgesteld door de stuurgroep Kerkrade Oost I. In 2017 zal hieraan verder uitvoering worden gegeven.

In 2017 zullen de in het voorjaar 2015 geselecteerde IBA projecten in het plangebied verder door de indieners en initiatiefnemers in Kerkrade Oost I worden opgepakt en uitgewerkt. De gemeente zal hierin voornamelijk een faciliterende rol vervullen. Het betreft de volgende projecten:
-  Superlocal (herstructurering flats Bleijerheide,  IBA kandidaat);
-  IBAscoop (evenement in het  nieuwe Colombus (Earth Theater) bij Continium, IBA kandidaat);
-  Defensiekantoor 3.0 (op zoek naar een duurzame inrichting, Kosterbeemden, IBA attention);
-  Uitdagingen Rolduc (abdijcomplex en omgeving, IBA attention);
-  Ikgroenhet (gezonde, sociale, en vruchtbare leefwereld te planten en te onderhouden. IBA kandidaat).

Kerkrade-Oost II en Noord
Gemeente en woningcorporaties Wonen-Zuid en Wonen-Limburg zijn in mei 2013 gestart met het opstellen van een integrale stadsdeelvisie Noord (Waubacherveld, Hopel, Eygelshoven-Kom en Vink) én Oost II (Erenstein, Chevremont en Haanrade), inclusief het bedrijventerrein Julia en de aangrenzende groengebieden Wormdal, Carisborg, Holzkuil en Beerenbos.

De stadsdeelvisie met de titel “Klaar voor de toekomst; Kerkrade Noord en Oost II (deel 1 – Wijkanalyse en deel 2 – Stadsdeelvisie)” is door betrokken partijen in februari en op 26 februari 2014 door de Raad vastgesteld. Daarmee heeft Kerkrade voor haar gehele stedelijk gebied de gemeentelijke structuurvisie “Kerkrade 2010-2020” nader uitgewerkt in programma’s waar de komende jaren door gemeente en betrokken partijen projecten zullen worden uitgevoerd.

Halverwege 2014 is gestart met de uitvoering van de visie. Hiertoe is een plan van aanpak “uitvoering stadsdeelvisie Kerkrade Noord en Oost II 2015-2016” in november 2014 vastgesteld. Dit plan van aanpak geeft aan hoe we de uitvoering van de stadsdeelvisie voor de stadsdelen Noord en Oost II het komende jaar gaan oppakken en hoe we dit verankeren binnen de betrokken organisaties (organisatorisch en financieel). Daarnaast geeft het plan inzicht over praktische zaken hoe gemeente en woningcorporaties de komende jaren actief aan de slag gaan om de vraagstukken aan te pakken en slim in te spelen op kansen en nieuwe ontwikkelingen in de stadsdelen Noord en Oost II.

Op 15 december 2014 is door de gemeente in samenwerking met de woningcorporaties Wonen Limburg en Wonen Zuid de IBA aanvraag “Op Flexpeditie” ingediend. Deze aanvraag heeft betrekking op transformatie. Het is een aanpak om op vijf concrete plekken in Kerkrade Noord en Oost II te experimenteren met een andere manier van verdunnen, verduurzamen en beheren (o.a. de herstructureringslocatie Burgemeester Dohmenplein in Eygelshoven).

Op 11 juni 2015 is het Uitvoeringsprogramma Stadsdeelvisie Kerkrade Noord en Oost II 2015-2016 met de naam “Op Flexpeditie” vastgesteld.  Het programma is een verzameling van buurt- en burgerinitiatieven tot en met omgevingsprojecten, met als doel de verbetering van de leefbaarheid in de wijk. Burgerparticipatie vormt de rode draad door het uitvoeringsprogramma. Het programma is dynamisch van aard; nieuwe initiatieven die een bijdrage (kunnen) leveren aan de stadsdeelvisie en/of aan de leefbaarheid van Noord en Oost II worden toegevoegd. In 2017 wordt verder uitvoering gegeven aan het programma “Op Flexpeditie”.

In 2017 zullen de in het voorjaar 2015 geselecteerde IBA projecten in het plangebied verder door de indieners en initiatiefnemers in Kerkrade Noord en Oost II worden opgepakt en uitgewerkt. De gemeente zal hierin voornamelijk een faciliterende rol vervullen. Het betreft de volgende projecten:
- Burgemeester Dohmenplein (Samen beter, samen anders, herstructurering, Wonen Limburg, IBA kandidaat);
- Holzkuil (Prachtgebied zoekt ondernemer met idee!, recreatieve invulling, IBA attention);
- Ikgroenhet (gezonde, sociale, en vruchtbare leefwereld te planten en te onderhouden. IBA kandidaat).

Het ‘ontwikkelingsprogramma bedrijventerreinen’
De Gemeente Kerkrade beschikt alleen op bedrijvenpark Rodaboulevard over uit te geven percelen. De voorraad bedrijfspercelen bedroeg begin 2016 ca. 3 ha. Voor 2017 is de verkoop van ca. 2.000 m2 geraamd.

In deze paragraaf wordt de visie op het grondbeleid aangegeven op basis van het ontwikkelingsprogramma woningbouw en bedrijfsterreinen. Voorts wordt de Raad middels deze paragraaf geïnformeerd over de wijze van uitvoering van het grondbeleid en over de wijze waarop de grondprijs wordt bepaald. Tot slot wordt ingegaan op het verloop van de reserve OBK en de voortgang van de afzonderlijke projecten c.q. Gebiedsontwikkelingen.
Ieder jaar stelt het College een grondnota vast, waarbij het grondbeleid nader wordt geconcretiseerd. De grondnota en paragraaf grondbeleid, evenals de periodieke verantwoording via de voorjaarsnota en najaarsnota staan hiermee nauw met elkaar in verband. Deze nota wordt ter kennisname gebracht aan de Commissie GEZ.

In de stadsdeelvisies zijn ontwikkelingsgebieden aangegeven waar - in zeer beperkte mate - nieuwe woonmilieus kunnen worden gerealiseerd, alsook herstructureringsgebieden waar gesloopt dient te worden. Fysieke ontwikkelingen vinden steeds meer in het kader van integrale gebiedsontwikkelingen plaats (groen, infra, woningbouw, voorzieningen, sociaal programma).
Als uitwerking van de lokale structuurvisie in stadsdeelvisies worden  derhalve steeds meer integrale gebiedsexploitaties opgesteld . Het merendeel van deze gebiedsexploitaties is  niet kostendekkend of rendabel, zodat  additionele gelden verworven dienen te worden. In het verlengde daarvan zal per ontwikkelings- en herstructureringsgebied gekeken dienen te worden naar de waarde van de gemeentegronden daarbinnen. Momenteel zijn twee gebiedsontwikkelingen in uitvoering, namelijk Kerkrade-West en Kerkrade-Centrum.

De grondprijs van de gemeentegrond wordt marktconform bepaald. De raad heeft besloten dat bij de verkoop van grond aan een ontwikkelaar c.q. woningstichting ten behoeve van woningbouwontwikkeling de grondwaarde residueel wordt bepaald, dat wil zeggen dat de waarde van de grond afhankelijk is van het programma dat op de betreffende locatie wordt gerealiseerd. In de toekomst zal bij herstructureringen waarbij partijen gezamenlijk optrekken  bij de kostenverdeling rekening worden gehouden met de primaire verantwoordelijkheden van die partijen. De gemeente is primair verantwoordelijk voor het inrichten van de openbare ruimte en maatschappelijke voorzieningen. De private partijen (corporatie en/of marktpartij) zijn primair verantwoordelijk voor de woningen en het commercieel vastgoed. Daarbij worden ook afspraken gemaakt over de waarde van de door partijen te kopen of te verkopen grond. Bepalend voor deze waarde is de toekomstige bestemming van de grond. Dit wordt op dit moment nader bekeken en zal in de beheersvoorschriften worden vastgelegd.
Het College heeft in het kader van de algemene verkoopvoorwaarden besloten dat bij de verkoop van vrije sector kavels door de gemeente de prijs op basis van taxaties wordt bepaald.
De grondwaarde van de bedrijfspercelen is afhankelijk van de markt.
De ruimtelijke en financiële voorwaarden waaronder de gemeentegrond wordt overgedragen aan externe partijen worden vastgelegd in een ontwikkelingsovereenkomst en door het College geaccordeerd. Van de zgn. “niet-in-productie genomen gronden” wordt periodiek getoetst of de prijs per m² nog acceptabel is. Deze worden indien mogelijk ingebracht in grondexploitaties.

Voorts is het juridisch kader van belang. De bestemming van de grond dient via juridische procedures te worden geregeld. Voor de periode tot 2020 zullen de in december 2009 vastgestelde “Herstructureringsvisie voor de woningvoorraad Parkstad Limburg” en de daaruit voortvloeiende stadsdeelvisies als kader dienen voor het toekomstige woningbouwprogramma. Daarbij zal sloop en beperkte nieuwbouw als kwalitatieve bijdrage aan de transformatie van het woningbezit uitgewerkt worden. In december 2012 is de Regionale Woonstrategie 2012-2020 door Parkstad vastgesteld en in december 2013 de nieuwe regionale woningbouwprogrammering voor de periode 2013 tot en met 2016.

Bij het onderdeel "Visie op het grondbeleid" is reeds vermeld dat in oktober 2015 de nota integrale aanpak plancapaciteit wonen Kerkrade door B&W is vastgesteld. Deze nota is kaderstellend. Er moet verder worden onderzocht wat de gevolgen zijn voor het gemeentelijk grondbeleid en welke risico's daarmee gepaard gaan.

Het meerjarig verloop van de ‘reserve grondexploitatie OBK’ is als volgt:

De resultaten van het Grondbedrijf betreffen de winsten en verliezen uit grondexploitaties. Deze worden verderop nader aangegeven. Bij deze ramingen dient rekening te worden gehouden met een risicoprofiel. Naast externe factoren zoals vertragingen in juridische procedures, alsook de invloed van de krimp en de gevolgen van de kredietcrisis op de verkoop van gemeentelijke percelen, is de gewijzigde woningmarkt alsook de concretisering van het intrekkingsbeleid eveneens van invloed op deze ramingen.

Volgens de Wro kunnen nog bijdragen aan ruimtelijke ontwikkelingen van ontwikkelende partijen worden geïnd op basis van een structuurvisie en bijbehorend uitvoeringsprogramma. Waar mogelijk kan de gemeente aan ontwikkelende partijen bijdragen aan ruimtelijke ontwikkelingen vragen en deze in de grond- en gebiedsexploitaties inbrengen. De financiële gevolgen hiervan kunnen op dit moment niet worden aangeduid. Benadrukt wordt wel dat binnen gebiedsexploitaties reeds bijdragen van de ontwikkelende partij (projectontwikkelaar of woningcorporatie) zijn opgenomen. Op stadsdeelniveau en stedelijk niveau is het uitvoeringsprogramma nog niet integraal uitgewerkt.

In de tabel hieronder worden de geraamde resultaten inzichtelijk gemaakt. Uit deze tabel blijkt dat die resultaten fors naar beneden waren bijgesteld. Dit hield verband met de forse invloed van de krimp en de gewijzigde woningmarkt, alsook van de kredietcrisis op de gemeentelijke grondverkopen.

Opeenvolgende realisatie c.q. ramingen van de resultaten van het Grondbedrijf

                 bedragen x € 1.000

Op grond van een inschatting van de voortgang en resterende risico's van de grondexploitaties wordt een raming gemaakt van de resultaten. Daarbij wordt rekening gehouden met de relevante verslagleggingsregels. Hieronder wordt een actueel overzicht gegeven van de geraamde resultaten van de verschillende grondexploitaties.

Beleidsuitgangspunten m.b.t. de reserves voor grondzaken
In de vorm van de ‘algemene reserve OBK’ was een specifieke buffer voorhanden voor het opvangen van eventuele niet reeds voorziene/afgedekte risico’s in de totale grondexploitaties. Deze reserve bedroeg in het verleden € 1,25 mln. Ultimo 2015 bedroeg deze reserve € 0. Vanuit de ‘reserve grondexploitatie OBK’ worden niet voorziene verliezen uit grondexploitaties gedekt. Winsten worden in de reserve gestort. Indien mogelijk worden subsidies in de grondexploitaties ingebracht. Deze reserve fungeert daarmee als “werkreserve” voor het Grondbedrijf. Ultimo 2015 bedroeg deze reserve ca. € 0,5 mln.
In mei 2015 heeft de raad in het kader van de termsheet tussen de gemeente, VolkerWessels en Wyckerveste in het kader van de overname van de koop- en samenwerkingsovereenkomst de gebiedsexploitatie herijkt. Toegelicht werd dat de inkomsten uit de erfpacht voor 30 jaar het tekort ruimschoots compenseren, maar dat die inkomsten niet in de gebiedsexploitatie kunnen worden verwerkt. De gebiedsexploitatie sluit daardoor naar verwachting met een tekort van ca. € 2,1 mln. Besloten werd de ‘tijdelijke frictie’ op te vangen met behulp van de ‘algemene reserve OBK’ (€ 1,25 mln) en de ‘reserve grondexploitatie OBK’ (€ 0,85 mln). Ten laste van deze reserves is het benodigde bedrag toegevoegd aan de ‘voorziening projecten’ en de 'reserve structuurfonds'. Vanaf 2018 worden deze reserves voor dezelfde bedragen aangevuld door de inkomsten uit de erfpacht in deze reserves te storten.
In het verleden werd uit de ‘reserve grondexploitatie OBK’ bijgedragen aan majeure projecten. Omdat de gemeente nog nauwelijks winsten genereert uit grondexploitaties is dit niet meer mogelijk. De reserve kan worden gebruikt om in het kader van de “aanpak plancapaciteit woningmarkt” grondexploitaties af te sluiten. De financiële gevolgen daarvan zijn op dit moment echter niet in zijn geheel inzichtelijk en dienen derhalve als een risico te worden gezien.

Risico’s van de grondzaken
De risico’s van het Grondbedrijf worden periodiek geactualiseerd. In deze paragraaf zijn de risico’s als gevolg van met name de kredietcrisis en de krimp uitgebreid behandeld. Hieronder volgt nog een aantal specifieke risico’s of relevante ontwikkelingen van de grondexploitaties.

Juridische risico’s
In december 2009 is de “Herstructureringsvisie voor de woningvoorraad Parkstad Limburg” vastgesteld. Deze visie geldt als kaderstellend beleidsdocument voor de periode 2010-2020. Voor de Gemeente Kerkrade geldt een ‘onttrekkingsopgave” van 1.200 woningen. Er is in 2010 gestart met een nadere uitwerking van de sloopopgave in relatie tot een beperkte nieuwbouwontwikkeling per stadsdeel. Duidelijk is dat niet alle woningbouwlocaties kunnen worden ontwikkeld. Gezocht dient te worden naar oplossingen, waarbij intrekking van de bouwvergunning, doch ook planaanpassing alsook mogelijke terugkoop van gronden een optie vormen. In oktober 2015 heeft het college in de nota integrale aanpak plancapaciteit wonen Kerkrade het beleid daarvoor vastgesteld.

Op grond van de Wro is de gemeente verplicht bij ieder bouwplan kosten te verhalen. Bij voorkeur dient dit te geschieden via een anterieure overeenkomst. Dit vereist een onderhandeling met ontwikkelaars en de wijze waarop wordt onderhandeld over het verhalen van kosten die de gemeente maakt voor zo’n ontwikkeling kan vertragend werken. Dit geldt zeker voor projecten waarbij met betrekking tot het verhalen van die kosten de gemeente en de ontwikkelende partij geen overeenstemming kunnen bereiken. In dat geval zal een exploitatieplan moeten worden opgesteld. Het exploitatieplan dient gelijktijdig met het bestemmingsplan te worden vastgesteld. De gemeente gaat ervan uit dat in de meeste gevallen overeenstemming zal worden bereikt. De uitvoering van projecten kan worden vertraagd als tegen deze projecten bezwaar wordt gemaakt.

Planschade
De risico’s met betrekking tot planschade worden zo veel mogelijk afgewenteld op de projectontwikkelaar. Echter bij projecten die de gemeente zelf uitvoert, of waarvan de contracten reeds langer geleden zijn getekend, kan de planschade niet op een derde partij worden afgewenteld. Alleen voor het project Grachterheide is 1 planschadeverzoek in behandeling.

Marktrisico’s
Ondanks het feit dat de woningmarkt zich begint te herstellen van de gevolgen van de economische crisis en de kredietcrisis geldt met name door de krimp een marktrisico voor de volgende kavels: Rolduckerstraat, Pastoor Theelenstraat, Grachterheide, Kleingraverstraat en Teutelebroekstraat-Kerkvoetpad. Door de gevolgen van de economische crisis is er nog steeds geen concrete interesse voor de bedrijfspercelen op de Rodaboulevard.

Daarnaast beschikt het Grondbedrijf nog nauwelijks over nieuwe winstgevende locaties, waarmee negatieve ontwikkelingen in de geprognosticeerde grondverkopen kunnen worden opgevangen. De noodzaak voor vernieuwing en sloop op bestaande woningbouwlocaties en voor revitalisering van bedrijfsterreinen neemt toe, met als gevolg een omgekeerde verdiencapaciteit (“er moet geld bij”). In een plan van aanpak om deze ontwikkeling het hoofd te bieden is aangeduid dat een integrale aanpak noodzakelijk zal zijn. Door gerichte investeringen in de herstructurering van de woningvoorraad, in economische structuurversterking alsook in versterking van de identiteit van Kerkrade kan een omslag van een negatieve prijsspiraal naar een waardevermeerdering van vastgoed worden gerealiseerd. Kerkrade-West geldt in dit kader als een goed voorbeeldproject.

Vennootschapsbelastingplicht

12 juni 2015 is de “Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen” in werking getreden. De wet is met ingang van 1 januari 2016 toegepast. Indien overheden economische activiteiten ontplooien op een markt waarop ook private ondernemingen actief zijn, worden deze activiteiten op eenzelfde wijze aan de heffing van vennootschapsbelasting onderworpen als die private ondernemingen. In 2015 zijn de gevolgen voor het grondbedrijf in beeld gebracht. Op basis van een eerste grove berekening zou de verschuldigde vennootschapsbelasting voor de periode 2016 – 2021 ca. € 45.000 bedragen voor de lopende projecten en als alle verkopen worden gerealiseerd. Bij deze berekening zijn diverse aannames gedaan, omdat er nog veel onduidelijkheden bestonden over de gevolgen van de wet voor gemeentelijke grondbedrijven. Daarom zullen eind 2016 nog diverse vervolgacties plaatsvinden om tot een betere inschatting van de financiële gevolgen te komen.